انواع نقش‌های فرش از نظر قرینه و اندازه‌ها

انواع نقش‌های فرش از نظر قرینه و اندازه‌ها

برای بافت فرش نیاز به نقشه داریم. نقشه فرش در واقع مسیر حرکت بافنده را برای خلق یک اثر هنری نشان می‌دهد. هر بافنده‌ای باید بتواند انواع نقشه فرش را به خوبی بخواند تا بتواند تمامی اجزای آن را روی فرش پیاده کند. بافنده با نگاه به نقشه، خامه‌های رنگی را روی نخ‌های چله گره زده و نقش را به فرش تبدیل می‌کند. نقشه‌های فرش ایرانی انواع مختلفی دارد.

نقشه را چگونه می‌کشند؟

طراح نقش فرش، ابتدا طرح ذهنی خود را روی یک کاغذ می‌کشد و سپس با الگوی خاصی آن را روی کاغذ شطرنجی مخصوص نقشه کشی پیاده می‌کند. این کار باید با دقت کامل انجام شود تا بافنده دچار غلط خوانی و در نتیجه غلط بافی نشود. نقشه فرش‌ها به دو صورت کشیده می‌شود. یا توسط افراد ماهر نقشه کش و به صورت دستی نقشه کشیده می‌شود و یا طرح کلی به کامپیوتر داده شده و نقشه را از آن تحویل می‌گیرند. طبیعی است که نقشه‌ای که با دست کشیده می‌شود باید دقت بیشتری داشته باشد. چون رنگ‌ها و خانه‌ها باید با دقت مشخص شوند.

انواع نقشه فرش از نظر خطوط

نقشه‌های فرش‌های ایرانی انواع مختلفی دارند که این تنوع بیشتر مربوط به تنوع مناطقی است که فرش در آن‌ها بافته می‌شود.

نقشه با خطوط هندسی یا شکسته

این نقشه‌ها با خطوط عمودی، افقی و گاهی مورب کشیده می‌شوند. در مناطق عشایری یا ترکم این نقشه‌ها را به صورت ذهنی روی یک نقشه می‌کشیدند و بافنده‌های ماهر می‌توانستند آن را ببافند.

نقشه با خطوط منحنی

در این نوع نقشه شاهد خطوط شکسته و صاف نیستیم و خطوط منحنی را بیشتر می‌بینیم. این نقشه از خیلی زمان‌های دور وارد بافت فرش ایرانی شد و هنوز هم یکی از پر استفاده‌ترین نقشه‌های فرش است.

نقشه با خطوط تلفیقی

اگر در یک نقشه هم خطوط شکسته داشته باشیم و هم منحنی، به آن نقشه تلفیقی می‌گوییم. این سبک هم این روزها زیاد در فرش‌بافی ایرانی دیده می‌شود.

انواع نقشه فرش از نظر قرینگی

برای کشیدن نقشه فرش معمولا کل طرح را پیاده نمی‌کنند. بلکه نقشه بعضی قسمت‌ها را کشیده و با توجه به قرینه بودن یا نبودن، بافنده آن را در قسمت‌های دیگر فرش تکرار می‌کند.

نقشه ربعی یا ۴/۱

در این نقشه مربوط به فرش‌هایی است که کاملا قرینه هستند. یعنی یک نقشه در هر چهار قسمت فرش تکرار شده است. در این صورت نقشه یک چهارم کار را در اختیار بافنده می‌گذارند و او بعد از بافت این قسمت باقی را به صورت برعکس می‌بافد.

نقشه قدی یا ۲/۱

این نقشه برای فرش‌های کوچک یا قالیچه‌ها کشیده می‌شود و معمولا نصف نقشه فرش را در اختیار بافنده قرار می‌دهند. در این حالت هم فرش قرینه است.

نقشه قدی کامل

این نقشه هم برای تابلو فرش‌ها و قالیچه‌ها استفاده می‌شود. زمانی که حاشیه فرش تکراری نباشد و فرش حالت قرینه نداشته باشد باید نقشه کامل را در اختیار بافنده قرار داد.

نقشه واگیره یا تکراری

این نقشه برای فرش‌هایی است که قرینه نیستند و یک طرح در آن‌ها مرتب تکرار شده است. در انی صورت یک قسمت از نقشه را در اختیار بافنده می‌گذارند و او این نقشه را به دفعات لازم تکرار می‌کند.