شناخت و کاربرد دندانه ها در رنگرزی

شناخت و کاربرد دندانه ‌ها در رنگرزی

دندانه ماده‌ای است که برای تثبیت و رنگ پذیری الیاف استفاده می‌شود و نحوه کار آن ایجاد منافذی در سطح الیاف است که باعث می‌شود رنگ بهتر به الیاف نفوذ کند و به‌طورکلی رنگ بیشتری را جذب و تثبیت کند، بدون استفاده از دندانه، رنگ طبیعی جذب الیاف نمی‌شود و رنگرزی الیاف با این رنگ‌ها بدون استفاده از دندانه پایداری کافی ندارد.دندانه‌ها به طور کلی به دو دسته معدنی و گیاهی تقسیم می‌شوند. شناخت و کاربرد دندانه ها در رنگرزی اهمیت فراوانی دارد به همین دلیل در ادامه توضیحات کاملی در این باره ارائه می‌شود.

دندانه‌های گیاهی

این دندان‌ها از قسمت‌های مختلف گیاهان خاصی می‌آیند که حاوی تانن هستند. تانن در پوست و میوه بسیاری از گیاهان به ویژه بلوط و سماق یافت می‌شود. تانن ها یا به طور طبیعی در گیاهان یا به صورت پاتولوژیک وجود دارند. آن‌ها در اثر نیش حشرات ایجاد می‌شوند که در این صورت به آن‌ها مازو می‌گویند. از مازو برای ایجاد رنگ‌های سیر استفاده می‌شود.

دندانه‌های معدنی

این مواد عمدتا از ترکیبات نمک‌های فلزات هستند که برخی رنگی و برخی بی رنگ هستند. دندان‌های فلزی رنگی شامل: نمک‌های کروم، مس، کبالت و دندان‌های بی رنگ شامل نمک‌های آلومینیوم، قلع، روی و نیکل هستند. در حمام رنگرزی با رنگ، دندان‌های معدنی ترکیبی شیمیایی بین رنگ و الیاف ایجاد می‌کنند و باعث نفوذ رنگ و تثبیت الیاف می‌شوند.به طور کلی زاج یکی از مواد مهم دندانه‌ها در ایران است و به صورت زاج سفید، زاج سبز و زاج سیاه موجود است که در ادامه با هریک از آن‌ها آشنا می‌شویم.

 

زاج سفید

سولفات مضاعف پتاسیم و آلومینیوم است که در آب حل می‌شود اما در الکل حل نمی‌شود و انواع مختلفی دارد و استفاده از آن در ایران بسیار قدیمی است و استفاده زیاد از آن در رنگرزی منجر به چسبندگی آن می‌شود. هنگام استفاده از زاج سفید ترجیحا از آب سنگین استفاده نشود زیرا آب سنگین باعث کاهش استحکام زاج می‌شود. به همین دلیل بهتر است هنگام رنگرزی با زاج سفید و استفاده از آب سنگین از کروم دوتارتر استفاده شود.

زاج سیاه

این نوع زاج رنگ را تیره می‌کند پس زمانی که می‌خواهید رنگ مورد نظر را تیره کنید (مشکی) از آن استفاده کنید. در استفاده از زاج سیاه مصرف آن را به حداقل برسانید و توجه داشته باشید که زمان صرف شده باید کوتاه باشد.

زاج سبز

زاج آهن یا سولفات آهن را به دلیل رنگ سبز آن زاج سبز می‌نامند و در تهیه رنگ‌های سبز از آن استفاده می‌شود.

از دیگر دندانه‌های معدنی می‌توان به کات کبود یا سولفات مس، قلع و کروم اشاره نمود:

کات کبود

یکی از دندانه‌های رنگی است که برای ساختن رنگ‌های بنفش کم رنگ استفاده می‌شود، یکی از عیوب آن کاهش استحکام الیاف است و در استفاده از آن باید احتیاط کرد.

قلع

این ماده به صورت پودر سفید رنگ به نام کلروستاناک و در رنگ‌های زرد و نارنجی موجود است. این دندان‌ها مسئول زبری و شکنندگی الیاف هستند و در استفاده از آن‌ها باید دقت نمود.

کروم

از مهم‌ترین دندانه‌های مصنوعی می‌توان به کروم اشاره نمود که به صورت کانی کروم آهن موجود است.

سخن پایانی:

شناخت و کاربرد دندانه ها در رنگرزی اهمیت فراوانی دارد به همین دلیل در این مقاله به مهم‌ترین مواردی که مربوط به دندانه ها در رنگرزی است اشاره کردیم. امیدواریم که این توضیحات کاربردی باشد.